2025 I Sztuka Ogrodowa

zatrzymaj się!

I pomyśl – luksus jest stary jak ludzkość.

Jego korzenie sięgają do naszych najbardziej pierwotnych i biologicznych podstaw. U zwierząt stadnych zwykle ustala się hierarchia w której dominuje samiec alfa, zagarniający najlepsze terytorium, wybierany przez samicę i podporządkowujący sobie pozostałych samców i resztę społeczności. Dobrze widać to na przykładzie małp lub wilków, gdzie dominujące pary cieszą się licznymi przywilejami.

W najprostszych społecznościach plemiennych tworzonych przez rasę ludzką typowe kody zwierzęce związane z hierarchią (jak różne dźwięki czy gesty) zostają wzmocnione przez elementy wizualne i symboliczne, zaczynając od ubioru i biżuterii. Przez najlepszą chatę w najlepszym miejscu w wiosce, wyłączny dostęp do najlepszych zasobów itp. Wyróżniki statusu dozwolone dla jednych są poza zasięgiem innych.

Część członków plemienia patrzy na wodza i jego żonę z zazdrością, startuje do konkurencji i co jakiś czas następuje wymiana lub rozbudowa klasy superior. Większość akceptuje status quo, swoją pozycję i cieszy się tym co ma. Ale wszyscy bez wyjątku – patrzą. Outsiderzy to pomijalny społecznie margines.

Parę tysięcy lat później cywilizacja jest kosmicznie bardziej rozwinięta ale schematyczne mechanizmy pozostają te same. Podobnie jak fakt istnienia drabiny społecznej. Nawet jeśli wielu ludzi rezygnuje ze wspinania się po niej propagując równouprawnienie. Hierarchia społeczna istnieje a luksus, który pozwala ją rozpoznać, jest faktem – nieźle już poznanym i angażującym wiele osób i firm.

Istotnym elementem luksusu jest to, że ma on dwie strony. Z jednej jest tym rozpoznawalnym wyznacznikiem, który musi być wyraźny dla innych a z drugiej musi dostarczać osobistej i hedonistycznej przyjemności posiadaczowi i użytkownikowi. Równocześnie nie musi być bardzo wygodny, podobnie jak przyjemność czasem może wiązać się z różnego rodzaju bólem.

Luksus wywyższa jednych, jednak nigdy nie poniża innych. Po prostu podkreśla istnienie pewnej hierarchizacji i segregacji. Poczucie krzywdy może brać się jedynie z zazdrości lub dogmatyzmu u tych, dla których świat ten jest niedostępny. Dobra luksusowe mają podnieść szczęśliwość u jednych ale bez pogrążania kogokolwiek – luksus po prostu potrzebuje publiczności.

W historii ludzkości ogród ozdobny domyślnie był dobrym luksusowym. Był zawsze zbytkiem, który nie służył niczemu innemu jak osobistej przyjemności. Wynikającej głownie z posiadania pięknego oraz spektakularnego otoczenia rezydencji, podporządkowania ziemi swojej woli oraz tym samym pokazaniu innym swojego wysokiego statusu społecznego.

Jednak luksus nie istnieje sam dla siebie, ale po to by zostać skonsumowanym, dlatego ogród nabiera prawdziwej wartości dopiero wtedy, kiedy można z niego skorzystać oraz podzielić się jego wspaniałością z innymi. Kiedy staje się miejscem spędzania czasu, przyjemnych spotkań i relaksu, biesiadowania i leniuchowania.

Taki ogród nie powstanie z inicjatywy człowieka pozbawionego wyrafinowania, posiadającego wyłącznie pieniądze i zajętego wyłącznie ich zarabianiem. Taki człowiek nie będzie miał czasu z niego korzystać, nie będzie miał na to cierpliwości, goniony pracoholizmem i rządzą sukcesu. Nie może się w związku z tym zakwalifikować do elity intelektualno-finansowej, ponieważ nie prezentuje odpowiedniego poziomu kultury i nie jest zdolny naprawdę korzystać z dóbr luksusowych. Może pretendować, ale bilet wstępu ma cenę wyrażoną nie tylko w pieniądzach.

Środki finansowe są niezbędne, aby stworzyć luksusowy ogród. Ale nie są wystarczające. Indywidualnie dopasowana do wymagań klienta przestrzeń zewnętrzna może być tylko wtedy, jeśli ten klient nosi w sobie wymagania i preferencje na ten temat. Jeśli potrafi cieszyć się życiem i naprawdę potrzebuje korzystać z takiej przestrzeni. Element użytkowy jest nie do pominięcia, ogród nie może być tylko na pokaz.

Taki ogród musi być piękny i zawsze jest zorientowany wizualnie, chociaż nie może wpadać w pułapkę wizualną i ograniczać się tylko i wyłącznie do warstwy widzianej oczami. Zwykle będzie zrównoważony i nie przeciąża wzroku ale raczej pozwala mu odpocząć i umiejętnie wodzi go po kompozycji zjawiającej się statycznie oraz w trakcie spaceru.

Luksusowy ogród musi być wygodny dla swoich użytkowników, zapewniając im mnogość atrakcji, różnorodnych form zaciekawienia i wrażeń. Równocześnie może nie być zbyt wygodny w utrzymaniu, ponieważ jego właściciele powinni mieć nie tylko środki na jego założenie ale także odpowiednie serwisowanie. Kiedyś przejawem tego aspektu były np. wspomniane idealne murawy ozdobne bez jednego chwastu i wystającego źdźbła, jednak dziś stały się synonimem niszczenia środowiska, a także nudy, więc straciły status luksusowy. Mogą się pojawiać, ale na małych obszarach najbliższych obserwatorowi, ograniczone do rangi symbolu.

Równolegle otwiera się ciekawa furtka ogrodów które wymagają minimalnej a sprytnej pielęgnacji, przestrzeni opartych o naturę. Jednak nawet tam zwykle znajdą się rabaty kwiatowe w najbliższym otoczeniu człowieka, które zostaną zbudowane na zasadzie enchanced nature i będą wymagały wysokiej uwagi pielęgnacyjnej. W każdym przypadku opieką nad ogrodem muszą zajmować się wykwalifikowani ogrodnicy, którzy nigdy nie będą tani.

Wreszcie ogród musi być zbudowany mądrze, warstwa po warstwie, z odpowiednio trwałych materiałów i sprawdzonych technologii, aby po paru latach nie okazał się początkowo śliczną a rozsypującą wraz z upływem czasu fasadą. Przeciwnie, ma nabierać patyny i wzbogacać się dzięki wzrostowi roślin, omszałym kamieniom i metalom pokrywającym się szlachetnymi tlenkami. Równocześnie nie w tym rzecz, by materiały ogrodowe były sztucznie utrzymywane w stanie niezmiennym, po latach wyglądając jakby dopiero je zamontowano. Luksus bardzo lubi procesy starzenia.

Trudno sobie wyobrazić żeby tak wspaniałe miejsce było tanie, więc zawsze jego cena jest jednym z elementów składowych. Trzeba je sfinansować. Jednak równocześnie subiektywne poczucie piękna, wysoka zmysłowość i płynąca z niej wielosensoryczna radość korzystania, zachwyt który rodzą drobne detale – to wszystko musi budzić szczere emocje i nie ma żadnego związku z pieniędzmi. Luksusowy ogród musi być osadzony w pół realnym a jednak osiągalnym świecie marzeń. Jest marzeniem które się spełnia, które pozwala żyć w sobie – a jeśli tak jest, to musi być ściśle związane z tym, kto marzy.

Luksus jest więc kluczowy dla właściciela i dla jego przyjemności i równocześnie musi także być elementem kreowania pionowego dystansu społecznego. I czynić to w sposób wyraźnie czytelny dla innych. Jeśli ogród tego nie robi, jeśli nie spełnia obu tych warunków równocześnie – jest wyłącznie elementem wysoko jakościowego rzemiosła a jego użytkownik wyłącznie koneserem tej egzemplarzowej wyjątkowości.

Ogród może skutecznie pełnić funkcje luksusowe tylko jeśli twórca ogrodu ma odpowiednią markę i silną reputację. Jeśli jest rozpoznawalny w gronach, na które właściciel ogrodu chce rezonować. Dlatego twórca ogrodu luksusowego musi być dość znany zarówno w kręgach z tej samej warstwy co właściciel, jak i w warstwach obserwujących. Bo drabina społeczna nie mogłaby istnieć, gdyby wspinał się po niej tylko jeden człowiek.

A na pewno nie będzie istnieć, jeśli zniszczymy środowisko na naszej planecie a winą zostaną obarczeni członkowie warstw uprzywilejowanych. Luksus nigdy nie jest opowieścią o destrukcji – przeciwnie – jest wysoce etyczny, zawiera w sobie troskę i odpowiedzialność.

A dziś najbardziej etyczne i odpowiedzialne jest zakładać ogrody wykorzystujące siły przyrody, a nie zaprzęgające je w sformalizowane kieraty. Zwracać ziemię naturze. Korzystać z dobrodziejstw gospodarki obiegów zamkniętych. Łączyć luksusowe strefy spędzania czasu przez człowieka z maksymalnie dużymi obszarami jak najdzikszych ekosystemów. Taki model szczególnie warto realizować na działkach prywatnych przy rezydencjach i proponować klientom, którzy należą do warstw równocześnie zamożnych i obdarzonych wysoką kulturą. Od nich się zacznie, a reszta pójdzie w ich ślady.